علائم، عوامل و درمان خوانش پریشی

خوانش پریشی در کودکان

خوانش پریشی چیست؟

کودکانی که IQ متوسط یا بالاتر از متوسط دارند و در خواندن نمره کم می‌گیرند دچار خوانش پریشی هستند. خوانش پریشی ۳-۶ درصد از جمعیت محصل هر کشوری را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. در حالی که ممکن است ۵۰ درصد از دانش‌آموزان در مهارت خواندن به اندازه کافی امتیاز نگیرند و از حد معمول بسیار کمتر باشند. به این معنی که همیشه کم‌توانی دانش‌آموزان در مهارت خواندن به خوانش پریشی مربوط نیست. کودکانی که دچار عارضه خوانش پریشی هستند، نوعی ناتوانی خاص در یادگیری دارند؟ کودکانی که دست‌ کم یک یا چند مورد از موارد زیر را داشته باشند: 

• واژگون سازی کلمات و حروف به هنگام خواندن مثلاً کلمه انگلیسی Was را Saw می‌بینند، حرف b را p می‌بینند و حرف p راq

• واژگون‌سازی حروف و کلمات به هنگام نوشتن 
• مشکل در تکرار کلمات و جملاتی که به آنها گفته می‌شود.  
• دست‌خط بد و ناخوانا
• ناتوانی و یا کم‌توانی در نقاشی کشیدن 
• واژگون سازی کلمات و حروفی که تلفظ می‌شوند
• مشکل در فهم و به خاطر سپردن آنچه که به آنها گفته می‌شود. 
• مشکل در فهم و به خاطر سپردن آنچه که خودشان می‌‌خوانند.  
• مشکل در نوشتن افکارشان روی کاغذ
• خوانش پریشی به وضعیتی گفته می‌شود که کودک در خواندن دچار مشکل می‌شود.
• کودکانی که دچار این مشکل می‌شوند، نمی‌توانند خواندن را به راحتی بیاموزند و علت آن هم به مشکلات دیداری و شنیداری مربوط است.
• اغلب کودکانی که دچار خوانش پریشی هستند در خواندن و هِجی کردن کلمات مشکل دارند.

به طور کلی خوانش پریشی یعنی اینکه فرد توانایی مشاهده درست واژه‌های نگاشته شده را نداشته باشد. این عارضه اغلب در کودکی هنگامی که کودک می‌آموزد بخواند و بنویسد تشخیص داده می‌شود، اما باز هم ممکن است که ادامه یابد و به بزرگسالی نیز کشیده شود. این دسته از کودکان با توجه به ضعفی که دارند نمی‌توانند در برنامه‌های آموزشی مدرسه، پیشرفت حاصل کنند. اخیراً روش‌های تازه‌ای برای آموزش خواندن به این کودکان در نظر گرفته شده است. که به کارگیری آنها بسیار مؤثر است.

علت‌های بروز خوانش‌پریشی

مشکل خوانش پریشی در کودکان در اثر ضعف بینایی و شنیداری رخ نمی‌دهد بلکه ناشی از عملکرد ناقص مغز است. گوش‌ها و چشم‌ها به درستی کار می‌‌کنند. بلکه بخش مرکزی زیرین مغز درگیر صداها و تصاویری می‌شود که قبلاً دریافت کرده این مسأله باعث ایجاد گیجی و اغتشاش برای فرد یادگیرنده می‌شود. وقتی که کودک دچار مشکل یادگیری می‌شود، لازم است که از او تست جامع رشد عصبی انجام شود. این تست شاملِ امتحانات شنیداری، دیداری، رشد عصبی، هماهنگ‌سازی، دریافت بصری، دریافت شنیداری و هوشی می‌شود. مشکلات مربوط به فهم و درک را می‌توان با برخی تمرین‌های ساده بهبود بخشید. این تمرینات را می‌توان در خانه انجام داد و در مواقع خاص باید از متخصص گفتاردرمانی کمک گرفت.

عوامل موثر بر خوانش پریشی:

• آموزش نادرست و نامؤثر خواندن
• مشکل در فهم و دریافت شنیداری 
• مشکلات مربوط به دریافت و فهم بصری
• مشکل در پردازش زبان کمک به کودکانی که دچار واژگون سازی می‌شوند
• واژگون سازی کلمات و حروف در کودکان به هنگام خواندن و نوشتن مسأله چندان عجیبی نیست و در واقع زیاد هم پیش می‌آید (خصوصا در کودکان ۶- ۷ ساله). کودکانی که با مشکل واژگون‌سازی روبه‌رو هستند به هنگام کشیدن خط صاف به سمت چپ یا راست نیز دچار مشکل می‌شوند.

روش‌های درمان اختلال خواندن

تا به حال بیش از ۱۸۰ تحقیق و بررسی گسترده در زمینه آموزش خواندن به این کودکان انجام شده است. این تحقیقات نشان می‌‌دهد که آموزش صوتی و آوایی بهترین راه آموزش خواندن به کودکان است و این راه تنها روش یاد دادن مهارت‌ خواندن به کودکان خوانش پریشی است. متأسفانه این روش آموزشی در مدارس کاربردی ندارد و دانشمندان یاد می‌گیرند که خواندن را به روش استفاده از کل کلمه یاد بگیرند نه از طریق آواها و صداها. برعکس سیستم آموزشی اکثر کشورها، در ژاپن و چین، انگلیسی را از طریق آواها به کودکان خود می‌آموزند. مثلاً زبان انگلیسی بیش از ۱ میلیون لغت دارد ولی فقط ۴۴ صدا دارد و همین مسأله نشان می‌دهد که قطعاً آموزش ۴۴ صدا بسیار راحت تر از ۱ میلیون لغت خواهد بود. خواندن و نوشتن به زبان ساده‌تر «حرف زدن روی کاغذ» است. کودکان حرف زدن را از طریق تقلید صداها یاد می‌گیرند و بعد این صداها را با هم تلفیق می‌‌کنند تا کلمات شکل بگیرند. کودکان و بزرگسالانی که خواندن را از طریق برنامه‌های آوایی یاد نمی‌گیرند، یک یا چند مورد از نشانه‌های زیر را دارند:

• نمره پایین در مهارت‌های خواندنی
• کند خوانی قوه ادراک و فهم ضعیف
• احساس خستگی زیاد بعد از خواندن حتی برای چند لحظه کوتاه
• مهارت‌های اندک در تلفظ حروف و کلمات 
• لذت نبردن از خواندن چیزی

برخی از کودکان نمی‌توانند کلمات و حروف را از نظر شنیداری تشخیص دهند. این کودکان ممکن است به عفونت شدید گوش دچار شده باشند و یا اینکه به طور مادرزادی با ناتوانی در یادگیری متولد شده‌اند، گروه دیگری از کودکان دچار مشکلات مربوط به دریافت و فهم بصری هستند. این مسأله می‌تواند در اثر دیدن حروف و کلمات واژگون رخ دهد. آنها در تطابق لغتی که روی صفحه کاغذ می‌بینند با تصویری که از آن کلمه قبلاً در ذهن ثبت کرده‌‌اند، دچار مشکل می‌شوند. البته نا گفته نماند که شاید در برخی از موارد استرس واضطراب باعث به وجود آمدن این بیماری یا عارضه ذهنی شود از این رو می توان با کنترل کردن استرس خود تا مقداری این مشکل را حل کرد. با تمرین کردن می‌توان مغز را به درست دیدن کلمات عادت داد. این روش خوب است اما استفاده از شیوه آوایی بسیار موثرتر خواهد بود.

درمان خوانش پریشی 

چگونه خواندن را آسانتر‌ کنیم؟

• بیشتر کودکانی که به خوانش پریشی دچار هستند می‌توانند با آموزش درست، آن را برطرف کنند آنها باید روش‌های جدیدتر به خاطر سپردن صداها را تمرین کنند.

• به حرکت لب‌ها به هنگام تولید صداها فکر کنند، تا بتوانند راحت‌تر بخوانند.

• آنها باید وقت بیشتری را به تمرین کردن اختصاص دهند، بیشتر CD و نوار آموزشی گوش دهند.
• می‌توانند از فلش کارت استفاده کنند. با صدای بلندتر کتاب بخوانند و از کامپیوتر برای دانلود کردن کتاب‌های ضبط شده بهره‌برداری کنند.

راه حل های رفع خوانش پریشی در کودکان

راه حل اول آگاهی زودتر اختلال خوانش پریشی در کودکان است، هرچه خانواده ها زودتر به این مشکل پی برند درمان آن راحت تر و زودتر انجام می شود، گرچه در سنین بالاتر هم این اختلال  قابل حل است، در صورتی که تردید دارید که فرزند شما دچار چنین اختلالی شده است به متخصص مراجعه نمایید زیرا پزشکان روش های زیادی سراغ دارند که این اختلال را شناسایی کنند. طبق گزارش بهداشت نیوز راه های درمانی زیادی برای درمان خوانش پریشی کودکان وجود دارد. مهم ترین نکته برای درمان سریع این اختلال شناسایی سریعتر آن است. هرچه بیماری زودتر تشخیص داده شود درمان آن هم سریع تر انجام می گیرد.

کودکانی که دچار خوانش پریشی می‌شوند چه احساسی دارند؟

این کودکان اغلب احساس بیهودگی و ناامیدی می‌کنند. خشم و غم نیز معمولاً به سراغشان می‌آید زیرا خواندن و تلفظ کردن برایشان دشوار است. آنها نمی‌خواهند به هنگام خواندن از سایر دوستانشان جدا شده و در گروه دیگری قرار بگیرند. شاید قبلاً این را نشنیده‌‌اید که بسیاری از افراد موفق و خلاق در کودکی و حتی بزرگسالی دچار خوانش پریشی بوده‌اند. به این معنی که آنها نه تنها از نظر هوشی از دیگران کمتر نیستند، بلکه ممکن است باهوش‌تر از حد متوسط هم باشند. خوانش پریشی نباید باعث متوقف شدن این کودکان و دوری آنها از اجتماع و مردم شود. داوینچی دچار خوانش پریشی بوده ولی این عارضه او را از رسیدن به رویاهایش دور نکرد بلکه حتی وسیله‌ای شد برای رسیدن به موفقیت.
بیشتر کودکان یادگیری خواندن را با تلفظ صداها یاد می‌گیرند و بعد این صداها را با هم ترکیب کرده حروف الفبا را می‌سازند مثلاً آنها یاد می‌گیرند که حرف b صدای buh را دارد. عارضه خوانش پریشی نباید مانع از موفقیت کودک شما شود و نباید باعث آن شود که شما و معلم او انتظارات‌تان را از او به حداقل برسانید. هنرمند، مهندس، دانشمند، نویسنده، ورزشکار و سیاستمدار و هر شغل دیگر با وجود مشکلات در خواندن قابل دست یافتن هستند. برای رسیدن به موفقیت در هر زمینه‌ای باید اعتماد به نفس داشته باشند. اعتماد به نفس داشتن در کنار تمرین کردن، برای رفع مشکل می‌تواند مسأله خوانش پریشی کودک‌تان را برطرف کند.

آنلاین سلامت