گام نخست در مراقبت های بارداری شما با مراجعه به پزشک متخصص و انجام معاینات لازم دوران بارداری تأمین خواهد شد. سلامت بارداری مستلزم مراقبت های سه ماهۀ اول بارداری، مراقبت های سه ماهۀ دوم بارداری و مراقبت های سه ماهۀ سوم بارداری است.
نقش پزشک در مراقبت های دوران بارداری
پزشک مهم‌ترین نقش را در مراقبت‌های دوران بارداری بر عهده دارد و می‌تواند با مشاوره و تشخیص صحیح، در داشتن تجربه‌ا‌ی دلنشین در بارداری مؤثر باشد و به شما کمک کند تا نوزاد سالمی را به دنیا بیاورید. به همین دلیل، انتخاب یک پزشک مناسب برای دریافت مراقبت‌های بارداری اهمیت ویژه‌ای دارد.
قبل از اقدام به بارداری بهتر است جهت انجام معاینات پیش از بارداری به پزشک مراجعه کنید. در جلسات معاینات پیش از بارداری، پزشک سوابق پزشکی شخصی و خانوادگی، وضعیت فعلی سلامت شما، داروها و مکمل‌های مصرفی را بررسی خواهد کرد.
سونوگرافی های دوران بارداری
انجام آزمایشات و سونوگرافی‌های دوران بارداری برای اطمینان از داشتن یک بارداری بی‌خطر و طبیعی ضروری است.برای کنترل روند بارداری و رشد جنین، همچنین غربالگری نقصهای مادرزادی جنین، بهتر است مادر باردار در طول بارداری چند بار سونوگرافی انجام دهد.
اولین سونوگرافی در دوران بارداری با هدف تشخیص ساک حاملگی و بررسی احتمال حاملگی خارج از رحم یا حاملگی مولار انجام می‌شود. این سونوگرافی در اوایل بارداری و معمولاً دو یا سه هفته بعد از عقب افتادن عادت ماهانه انجام می‌شود. پزشک در این سونوگرافی، وضعیت شکل‌گیری ساک حاملگی، جنین و همچنین وجود ضربان قلب جنین را بررسی می‌کند.
سونوگرافی NT معمولاً طی هفتههای ۱۱ تا ۱۳ بارداری و به عنوان بخشی از غربالگری‌های سه ماهۀ اول انجام می‌شود. در سونوگرافی NT، میزان مایع پشت گردن جنین و ضخامت آن بررسی می‌شود. نتیجۀ این سونوگرافی، احتمال ابتلا به اختلالات کروموزومی مانند سندرم داون و تریزومی ۱۸ را تعیین می‌کند.
سونوگرافی آنومالی معمولاً در سه ماهۀ دوم بارداری و بین هفتههای ۱۶ تا ۱۸ تجویز می‌شود. در این سونوگرافی جنین برای یافتن هر نوع نقص ساختاری و مشکلات رشد، به دقت بررسی می‌شود. متخصص سونوگرافی، اجزای بدن جنین را برای وجود هر نوع مشکل احتمالی در قلب، شکم، ستون فقرات، صورت و سایر بخش‌ها بررسی می‌کند. همچنین وضعیت جفت و محل قرارگیری آن و بند ناف مورد بررسی قرار می‌گیرد و امکان تعیین جنسیت جنین نیز امکان‌پذیر است.
بعد از هفتۀ ۲۸ بارداری یک سونوگرافی دیگر برای بررسی میزان رشد جنین و وزن او به نسبت سن جنین انجام می‌شود. طول استخوان‌های دور سر، ران و دور شکم وزن جنین را تخمین می‌زنند و آن را به نسبت وزن مناسب برای هفتۀ بارداری مقایسه می‌کنند.
آزمایشات دوران بارداری
در سه ماهۀ اول بارداری، پزشک برای زیر نظر گرفتن وضعیت سلامت شما و جنین آزمایش‌هایی را تجویز خواهد کرد.نتایج آزمایش خون شما برای تعیین گروه خونی شما که شامل یکی از گروه‌های O، B، A یا AB است، بررسی خواهد شد. همچنین مشخص می‌شود که آیا Rh خون شما منفی است یا مثبت.
آزمایش CBC به پزشک در بررسی مقدار هموگلوبین در سلول‌های قرمز خون شما کمک خواهد کرد. مقدار کم این میزان یکی از نشانه‌های کم‌خونی است .
آزمایش ایمنی نسبت به سرخجه مقدار آنتی‌بادی‌های مربوط به ویروس سرخجه را در خون فرد اندازه می‌گیرد و مشخص می‌کند که آیا فرد ایمنی کافی نسبت به این عفونت را دارد یا خیر.
همچنین این آزمون نشان می‌دهد که آیا شما حامل هپاتیت B هستید یا خیر. اگر حامل هپاتیت B باشید، پزشک با تزریق گلوبولین ایمنی هپاتیت B و همچنین اولین دورۀ واکسن هپاتیت B طی دوازده ساعت بعد تولد، از کودک محافظت می‌کند.
با انجام آزمایش ادرار در اوایل بارداری، پزشک می‌تواند عفونت‌های احتمالی مجاری ادرار را تشخیص دهد.ممکن است در شرایطی پزشک برای بررسی وجود قند، پروتئین یا کتون در خون از شما درخواست آزمایش ادرار کند.
در سه ماهۀ اول بارداری، پزشک آزمایش‌های غربالگری را برای شما تجویز خواهد کرد تا وضعیت جنین از نظر نقصهای ژنتیکی بررسی شود.
غربالگری نشانگرهای چهارگانه بخشی از غربالگری سه ماهۀ دوم بارداری است. پزشک این آزمایش را در هفتههای ۱۵ تا ۱۷ درخواست خواهد کرد.
آزمایش آمنیوسنتز (Amniocentesis)، آزمایشی است که پزشک در صورت نیاز، آن را بین هفتههای ۱۴ تا ۱۶ بارداری برای زنان باردار درخواست خواهد کرد. این آزمایش را برای تشخیص وجود نقصهای مادرزادی در جنین توصیه می‌کنند.
در سه ماهۀ دوم بارداری که از آغاز هفتۀ ۱۴ تا پایان هفتۀ ۲۷ خواهد بود، معمولاً باید برای انجام حداقل دو مراقبت طی سه ماهۀ دوم به پزشک مراجعه کنید که یکی در فاصلۀ هفتههای ۱۶ تا ۲۰ و دیگری بین هفتههای ۲۶ تا ۳۰ بارداری است. مگر اینکه مشکل یا عارضۀ خاصی داشته باشید که نیاز به بررسی‌های بیشتری دارد.
در سه ماهۀ سوم بارداری با توجه به این که زمان زایمان نزدیک می‌شود، پزشک ممکن است آزمایش‌هایی را برای بررسی وضعیت و آمادگی شما برای زایمان درخواست کند.
در اغلب بارداریهای پرخطر مثل مواردی که بارداری چندقلو است یا مادر دیابت بارداری یا فشار خون بالا در بارداری دارد، بنا به تشخیص پزشک و در سه ماهۀ سوم، این تست به صورت هفتگی انجام می‌شود.در بارداریهای پرخطر و در مواردی که احتمال زایمان دیرتر از موعد وجود داشته باشد، پزشک ممکن است از آزمون پروفایل بیوفیزیکال برای بررسی سلامت جنین استفاده کند. این آزمایش ترکیبی از یک سونوگرافی به همراه تست بدون استرس است.
در سه ماهۀ سوم بارداری شما حداقل شش مراقبت بارداری دارید. دو مراقبت در ماه هفتم و هشتم و چهار مراقبت در ماه نهم خواهید داشت. در این جلسات، پزشک معایناتی مانند سه ماهۀ دوم را انجام خواهد داد. پزشک احتمالاً ابتدا شرح حال شما را می‌پرسد و درصورتی‌که در این مدت مشکلی داشته‌اید، بهتر است به پزشک اطلاع دهید. در ادامه معمولاً فشار خون، وزن شما و اندازۀ رحم اندازه‌گیری خواهد شد. همچنین با بررسی دست‌ها و پا‌های شما هر گونه نشانۀ مسمومیت حاملگی و تورم را بررسی خواهد کرد و در صورت لزوم آزمایش‌های خون و ادرار را برای شما تجویز خواهد شد.
وزن گیری مادر
وزن‌گیری مناسب مادر به معنای رشد صحیح کودک و سلامت زنان در دوران بارداری است که در مورد هر شخصی متناسب با ویژگی‌های جسمی و سبک زندگی او پیش از بارداری متفاوت است. اگر زنی پس از باردار شدن، اضافه وزن زیادی داشته باشد، امکان دارد پزشک به او کاهش سرعت وزن‌گیری را توصیه کند و مهم است که بدانید این کاهش سرعت باید حتماً تحت نظر پزشک باشد.
در دوران بارداری باید کالری بیشتری مصرف کنید، اما نیازی نیست که به اندازۀ دو نفر غذا بخورید. هر زن در دوران بارداری به طور متوسط، روزانه ۳۰۰ کالری بیشتر از میزان کالری مصرفی خود، پیش از باردار شدن نیازمند است تا به وزن ایده‌آل دوران بارداری برسد.
وزن‌گیری نامناسب مادران لاغر در دوران بارداری می‌تواند خطرهای جدی برای جنین به دنبال داشته باشد. نوزاد مادرانی که در دوران بارداری وزن‌گیری مناسبی نداشته‌اند معمولاً نارس یا با وزن کم به دنیا می‌آیند و خطرهایی را برای نوزاد از جمله نقص های مادرزادی در پی دارد.
یکی از عمده‌ترین علت‌های اضافه وزن یا وزن‌گیری بیش از حد در بارداری، عادت‌های غذایی نامناسب مادر است. مصرف بیش از حد منابع قندی و نشاسته‌ای باعث افزایش وزن سریع زن باردار شود و خطراتی مانند سقط ناخواسته جنین،دیابت بارداری و ... بهمراه دارد.
روزانه پنج یا شش وعدۀ کوچک، غذا بخورید،سعی کنید همیشه میان‌وعده‌هایی مثل آجیل، کشمش، نان و پنیر، میوه‌های خشکی مثل کشمش و توت خشک، بستنی یا ماست در دسترس داشته باشید و مصرف کنید،یک قاشق از کرۀ بادام‌زمینی حدود ۱۰۰ کالری و به میزان ۷ گرم پروتئین دارد. می‌توانید کره بادام زمینی را روی نان تست، میوه یا بیسکویت بمالید و بخورید،به پورۀ سیب‌زمینی، املت و صبحانۀ خود، شیرخشک بدون چربی اضافه کنید.
خودمراقبتی دوران بارداری
خودمراقبتی دوران بارداری مجموعه‌ای از فعالیت‌هاست که شامل توجه به علائم جسمی، تغذیۀ سالم، انجام فعالیت‌های ورزشی و رعایت نکات مرتبط با سلامت در زندگی زنان باردار است.انجام فعالیت های ورزشی متناسب با بارداری یا شرکت در کلاس های مربوطه بدن شما را برای زایمان آماده تر خواهد کرد.
با نزدیک شدن به تاریخ زایمان، پزشک شما علائم شروع درد زایمان را برای شما توضیح می‌دهد و به شما خبر خواهد داد که چه موقع لازم است با او تماس بگیرید. در مورد محل زایمان و موارد مرتبط با آن نیز با شما صحبت خواهد کرد. شما نیز می‌توانید در این جلسات هر نوع نگرانی دربارۀ درد زایمان و زایمان را با پزشک خود در میان بگذارید. همچنین او ممکن است از شما بپرسد که پس از زایمان، چه کسی در منزل کنار شما خواهد بود و علائم افسردگی پس از زایمان را برای شما شرح دهد. دانستن تفاوت ناراحتی به خاطر خستگی و هورمون‌ها با افسردگی پس از زایمان می‌تواند مفید باشد.